Svar hefur borist frá atvinnuvega-og nýsköpunarráðuneytinu við beiðni LS um að undanskilja handfæraveiðar í reglugerð um hrygningarstopp. Ekki þótti tilefni til að verða við beiðninni en ýmislegt áhugavert kemur fram í umsögn Hafró sem veltir til dæmis upp þeim vínkli hvort ekki sé ástæða til að lengja hrygningarstoppið.

Umsögn Hafró er hér neðan við svar ráðuneytisinns.

_____________________________________________________________________________

„Vísað er í erindi Landssambands smábátaeigenda (LS) dags. 3. mars 2019, þar sem fram kemur beiðni um að undanskilja veiðar með handfærum í reglugerð um friðun hrygningarþorsks og skarkola á vetrarvertíð. Þá er í erindi LS farið þess á leit að Hafrannsóknastofnun upplýsi um fimm atriði/spurningar varðandi friðun vegna hrygningar þorskstofnsins. 

Ráðuneytið sendi erindi LS til umsagnar Hafrannsóknastofnunar og fylgir það hér með. 

Í umsögn/svari Hafrannsóknastofnunar er fyrrnefndum fimm spurningum LS svarað og síðan segir í lokaorðum Hafrannsóknastofnunar: 

„Nýlegar vísindagreinar sem leitast hafa við að taka saman áhrif svæðalokana til verndunar hrygningarfisks komast að þeirri niðurstöðu að það sem helst veldur því að árangur þeirra sé takmarkaður er að lokanir séu of takmarkaðar í tíma, rúmi og lítt takmarkandi við að hindra truflun hrygningar. Því er varað við að grafa undan markmiðum slíkra reglugerða með því að taka ekki tillit til allra þátta sem hafa áhrif á það að hrygning og klak heppnist. Það er fiskveiðidauða, veiðimynstri og truflunum á hrygningaratferli. 

Tímabil friðunaraðgerða til verndar hrygningarþorsks við Ísland er tiltölulega stutt m.v. nágrannaþjóðir eða 2 til 4 vikur og nær eingöngu til þess tímabils sem hrygning er talin vera í hámarki en rannsóknir hafa sýnt að hrygning þorsks nær allt frá miðjum mars og langt fram í maí mánuð. Í ljósi tímalengdar lokana vegna hrygningar þorsks hjá nágrannaþjóðum okkar má velta upp hvort núverandi reglugerð um friðun hrygningarþorsks nái nægjanlega langt með tilliti til tímalengdar. 

Í ljósi aukins skilnings á fjölbreytileika hrygningarstofns þorsks og líklegu mikilvægi ólíkra hluta hans sem og nýlegra rannsókna sem sýnt hafa fram á neikvæð áhrif veiða á hrygningaratferli þorsks leggst Hafrannsóknastofnun á móti því að undanskilja handfæraveiðar í reglugerð um friðun hrygningarþorsks og skarkola á vetrarvertíð. 

Ráðuneytið telur í ljósi umsagnar Hafrannsóknastofnunar ekki tilefni til að verða við beiðni Landssambands smábátaeigenda að undanskilja veiðar með handfærum í reglugerð um friðun hrygningarþorsks og skarkola á vetrarvertíð.

Vísað er til erindis ráðuneytisins dags. 4. mars 2019 (Tilvísun: ANR19030023) varðandi ósk um umsögn um erindi Landssambands smábátaeigenda (LS) dagsettu 3. mars 2019, þar sem Landssamband smábátaeigenda (LS) óskar eftir breytingum á reglugerð nr. 30/2005 um friðun hrygningarþorsks og skarkola á vetrarvertíð, þannig að handfæraveiðar verði undanskildar hrygningarstoppi sem samkvæmt reglugerðinni á að hefjast 1. apríl næst komandi. Jafnframt óskar LS eftir svörum Hafrannsóknastofnunar við eftirfarandi fimm spurningum er lúta að framkvæmd friðunar hrygningarþorsks og skarkola á vetrarvertíð. 

1. Hver sé árangur af samfelldri 28 ára friðun á hrygningartíma þorsks. 

2. Hver sé stærðasamsetning hrygningarstofns 1991 og 2018. 

3. Hver séu rök stofnunarinnar fyrir því að bannið nái einnig til veiða með handfærum. 

4. Hvort rannsakað hafi verið hvort sá tími sem hrygningarstoppið nær yfir sé hápunktur 

hrygningar. 

5. Einnig er óskað eftir upplýsingum um hvort þekkt sé að aðrar þjóðir stöðvi veiðar með 

línu og handfærum yfir hrygningartíma þorsks eða annarra fisktegunda. 

Að neðan er greinargerð Hafrannsóknastofnunar um friðun hrygningarþorsks og svör við spurningum LS. 

Þó færa megi rök fyrir því að upphaflegar ástæður hrygningarstopps eigi ekki lengur við þá hafa rannsóknir á síðastliðnum 20 árum leitt í ljós að við Suðurland losa stórar hrygnur egg nær landi í strandstraumnum sem eykur líkur á að lirfur berist á uppeldisslóð norðan við landið. Stórar hrygnur losa jafnframt fleiri egg á hvert kíló líkamsþyngdar og yfir lengra tímabil en litlar hrygnur. Þá hafa komið fram sterkar vísbendingar um að smærri hrygningareiningar fyrir Norður- og Austurlandi séu mikilvægari en áður var talið til að viðhalda breytileika í eiginleikum stofnsins. Rannsóknir hafa sýnt að truflun af völdum veiðarfæra getur valdið því að hrygning þorsks misfarist. Þegar á heildina er litið er talið að vernd hrygningarsvæða yfir hrygningartímann, auki líkur á að klak heppnist við breytilegar umhverfisaðstæður á Íslandsmiðum. 

1. Hver sé árangur af samfelldri 28 ára friðun á hrygningartíma þorsks 

Erfitt er að aðskilja árangur einnar aðgerðar líkt og friðun á hrygningartíma frá áhrifum annara aðgerða eins og upptöku aflareglu og betri stjórn á veiðum almennt. Á þessum tíma hefur stærð hrygningarstofns um það bil þrefaldast og tíðni slakra árganga lækkað. Þannig hefur árgangur undir 100 milljónum nýliða ekki komið fram síðan 2004. 

2. Hver sé stærðasamsetning hrygningarstofns 1991 og 2018 

Samsetning hrygningarstofns hefur gjörbreyst milli áranna 1991 og 2018. Þannig voru um 83% allra þorska í hrygningarstofni 7 ára (um 4 kg) og yngri árið 1991 en árið 2018 voru um 57% þorska í hrygningarstofni 7 ára og yngri. Samsetning hrygningarstofns hefur því breyst mikið á umræddu tímabili. Í viðauka er mynd sem sýnir aldursdreifingu hrygningarstofns (mv. fjölda) árin 1991 og 2018. 

3. Hver séu rök stofnunarinnar fyrir því að bannið nái einnig til veiða með handfærum 

Í upphafi var markmið hrygningarstopps að minnka sókn í stórþorsk. Hinsvegar hafa rannsóknir sýnt að truflun við hrygningu t.d. vegna veiðarfæra getur haft þau áhrif að þorskur fari af hrygningarslóð og snúi ekki þangað aftur. Af þeim sökum sem og því sem rakið er í inngangi telur stofnunin að alger friðun fyrir veiðum á hrygningarslóð auki líkur á að hrygning og klak heppnist vel. 

Hámark hrygningar þorsks er breytilegt frá ári til árs en rannsóknir Hafrannsóknastofnunar hafa sýnt fram á að hámark hrygningar er í apríl. Að jafnaði er talið að hrygningarstoppið nái að mestum hluta yfir það tímabil sem hámark hrygningar stendur yfir. Í viðauka er mynd sem sýnir tíðni hrygnandi þorsks í þremur stærðarflokkum á árunum 1994 til 1999. 

Við austurströnd Kanada og Bandaríkjanna eru hrygningarstopp bæði fyrir þorsk og ýsu þar sem notkun allra veiðarfæra sem geta veitt botnfisk er bönnuð á skilgreindum hrygningarsvæðum. Tímalengd lokanna þar er frá 1 og hálfum mánuði til fimm mánaða. Svipaða sögu er að segja frá vesturströnd Skotlands þar sem hrygningarsvæði í Clyde-firði er lokað í 2 mánuði á ári en þar er á hluta svæðisins leyfðar veiðar með humarvörpu. Afmörkuðum hrygningarsvæðum í Noregi er lokað frá 1. janúar til 6. júní fyrir öllum veiðum m.a. frístundaveiðum (sportveiðum). Fleiri dæmi má tína til. 

Nýlegar vísindagreinar sem leitast hafa við að taka saman áhrif svæðalokanna til verndunar hrygningarfisks komast að þeirri niðurstöðu að það sem helst veldur því að árangur þeirra sé takmarkaður er að lokanir séu of takmarkaðar í tíma, rúmi og lítt takmarkandi við að hindra truflun hrygningar. Því er varað við að grafa undan markmiðum slíkra reglugerða með því að taka ekki tillit til allra þátta sem hafa áhrif á það að hrygning og klak heppnist. Það er fiskveiðidauða, veiðimynstri og truflunum á hrygningaratferli. 

Tímabil friðunaraðgerða til verndar hrygningarþorsks við Ísland er tiltölulega stutt m.v. nágrannaþjóðir eða 2 til 4 vikur og nær eingöngu til þess tímabils sem hrygning er talin vera í hámarki en rannsóknir hafa sýnt að hrygning þorsks nær allt frá miðjum mars og langt fram í maí mánuð. Í ljósi tímalengdar lokanna vegna hrygningar þorsks hjá nágrannaþjóðum okkar má velta upp hvort núverandi reglugerð um friðun hrygningarþorsk nái nægjanlega langt með tilliti til tímalengdar. 

Í ljósi aukins skilnings á fjölbreytileika hrygningarstofns þorsks og líklegu mikilvægi ólíkra hluta hans sem og nýlegra rannsókna sem sýnt hafa fram á neikvæð áhrif veiða á hrygningaratferli þorsks leggst Hafrannsóknastofnun á móti því að undanskilja handfæraveiðar í reglugerð um friðun hrygningarþorsks og skarkola á vetrarvertíð. 

F.h. Hafrannsóknastofnunar, rannsókna- og ráðgjafarstofnunar hafs og vatna, 

Guðmundur Þórðarson 

Hlutfallsleg skipting hrygningarstofns þorsks í fjölda eftir aldri. 

Mynd 1: Hlutfallsleg skipting hrygningarstofns þorsks eftir aldri við Ísland árið 1991 og 2018 byggt á stofnmati 2018 (Hafrannsóknastofnun, 13 júní 2018). 

Frequency of spawning females (stage 3) during each week of the 

year in 1994-1999. Females are grouped into three length classes. 

Mynd 2: Hlutfall rennandi hrygna á viku á árunum 1994-1999 í þremur lengdarflokkum; Hrygnur stærri en 100 cm (efst), hrygnur 75 til 100 cm (miðja) og hrygnur minni en 75 cm (Guðrún Marteinsdóttir og Höskuldur Björnsson 1999). 

_____________________________________________________________________________