Í dag 7. júlí birtist á Vísi grein eftir Magnús Jónsson veðurfræðing, stjórnarmann í LS og formann Drangeyjar – smábátafélags Skagafjarðar.
Fiskveiðiráðgjöf og strandveiðar
Aflareglan
Árið 1995 var innleidd hér 25% aflaregla í fiskveiðiráðgjöf og var hún við líði í 10 ár. Á þessum árum var veiði á þorski umfram ráðgjöf samtals um 149 þús tonn eða að jafnaði tæp 15 þús. tonn á ári. Við upphaf tímabilsins, þ.e. veiðiárið 1995-1996 var ráðgjöfin 155 þús tonn en við lok tímabilsins 2004-05 var hún 205 þús tonn eða um þriðjungi meiri en í upphafi. Umframveiðin virðist því ekki hafa haft neikvæð áhrif á veiðistofnstærðina, nema síður sé.
Engu að síður var ákveðið að lækka aflaregluna niður í 20% sem fyrst tók gildi 2007-08. Á næstu 14 árum eða til ársins 2021-22 var veiði umfram ráðgjöf alls um 181 þús tonn, eða að jafnaði um 13 þús tonn á ári. Í upphafi þessa tímabils var ráðgjöfin 130 þús tonn en á síðasta ári var hún rúmlega 222 þús tonn eða um 92 þús tonnum hærri en í upphafi, Fór ráðgjöfin hæst 2019-2020 í um 272 þúsund tonn. Það ár varð heildarveiðin nákvæmlega sú sem ráðlögð var og eru árin 2016-17, 2018-19 og 2019-20 einu árin sem landaður afli var ekki umfram ráðgjöf. En á næstu tveimur árum lækkaði samt ráðgjöfin um samtals 50 þús tonn! Og það þrátt fyrir að ástand stofnsins væri sagt afar gott og hrygningarstofn sá stærsti í 60 ár.
Af þessum tölum má m.a. draga nokkrar ályktanir:
1. Nokkur veiði umfram ráðgjöf virðist ekki hafa áhrif á stofnstærð þorsks eins og hún
mælist/reiknast ári síðar.
2. Samhljómur ráðgjafar og landaðs afla virðist ekki tryggja jafnstöðu í veiðistofnstærð.
3. Enginn sýnilegur munur er á hlutfallslegri þróun stofnstærðar þorsks né nýliðun á
fyrstu 10 árum aflareglu upp á 25% og síðustu 14 árum með 20% aflareglu. Raunar
væri eðlilegt og í takti við náttúruna að ráðgjöfin væri breytileg (innan þessara
marka) eftir ástandi stofns og lífríkis t.d. ætis, vaxtarhraða, holdafars,
aldursdreifingar, áætlaðs sjálfsáts o.fl.
Tækniskýrsla og töluleg ofurnákvæmni
Við skoðun á tækniskýrslu Hafrannsóknarstofnunar 2023 fyrir þorsk kemur ýmislegt í ljós sem vert væri að skoða sérstaklega og leita svara við. Eða gera tilraunir sem gætu leitt til nýrrar þekkingar og skilnings. Hér skulu nefnd fáein dæmi:
1. Í 40 ár hefur ekki komið fram einn einasti „stórárgangur í þorski, þrátt fyrir að hrygningarstofninn hafi farið úr ca 150 þús tonnum í rúmlega 600 þúsund tonn. Framan aftímabilinu hamraði Hafró stöðugt á því að samband væri milli stærðar hrygningarstofns og nýliðunar. Sú rödd hefur að mestu þagnað og nú er sagt: Við vitum ekkiskýringar né skiljum ástæður þess að enginn stórstofn hefur komið fram síðan1983. Það er mikil framför að viðurkenna vanþekkingu og skort á skilningi.
2. Í flestum árgöngum þorsks frá 1984 eða í 40 ár hefur meðalþyngd fallið umtalsvert(ca 20%), mest annars vegar í 3 og 4 ára fiski og þó enn frekar í fiski eldri en 10 áára. T.d. var þyngd 3 ára þorsks fyrstu 20 árin að jafnaði ca 1.4 kg. en frá 2002 til2019 var hún ca 1.1. kg. Hefur aðeins rétt úr kútnum síðan. Þá var frá 1984 tilaldamóta 11 ára fiskur að jafnaði um 11 kg. en hefur síðan verið um 9 kg. Fór lægstí rúm 7 kg. Engar skýringar eru á því af hverju. Fæðuskortur er auðvitað nærtækskýring en af hverju stafar hann?3. Frá 1984 fram yfir aldamót var uppistaða í afla 7 ára fiskur eða yngri. Síðustu 15árin eða svo hefur aldurssamsetningin verið þannig að sífellt stærri hluti aflans hefurverið 7 ára fiskur eða eldri og er hann nú meira en helmingur landaðs afla. Þetta erm.a. afleiðing friðunar á smærri fiski. En hefur þessi breyting haft áhrif áafrakstursgetu stofnsins, fjölda nýliða, náttúrulegan dauða, sjálfsát o.fl.? Mér vitandihafa engin svör komið frá Hafró né tilraunir gerðar til þess að skoða afleiðingarþessarar þróunar.4. Í tækniskýrslunni er sagt að upplýsingar vanti um náttúrulega dánartölu. Samt telurHafró sig getað reiknað út að veiðistofn þorsks sé um þessar mundir 1.068.860tonn. Tala sem er með nákvæmni upp á +/-10 tonn eða 1/1000 úr prósenti.Undirritaður þekkir engin dæmi úr vísindum og alls ekki náttúruvísindum með slíkaofurnákvæmni!!!
Strandveiðar
Í 8. mgr. gr. 6a í lögum nr. 116/2006 segir orðrétt um strandveiðar: „Heimilt er hverju skipi að stunda strandveiðar í 12 veiðidaga innan hvers mánaðar mánuðina maí, júní, júlí og ágúst.”Í 1. mgr. sömu lagagreinar segir orðrétt: „Á hverju fiskveiðiári er ráðherra heimilt að ráðstafa aflamagni í óslægðum botnfiski skv. 5. mgr. 8. gr. sem nýtt skal til veiða með handfærum á tímabilinu frá 1. maí til 31. ágúst samkvæmt sérstökum leyfum Fiskistofu.”
Í fyrrnefndu greininni er enginn fyrirvari um stöðvun veiða eða styttingu tímabilsins. Í síðarnefndu greininni er hins vegar sagt að ráðherra hafi heimild til að ráðstafa aflamagni (hvorki tilteknu né fyrirfram ákveðnu) til veiða með handfærum. Það ætti því að vera nokkuð ljóst að til þess að stytta veiðitímabilið þarf að breyta 8. mgr. þessarar lagagreinar.
Í áliti Mannréttindanefndar SÞ frá 2008 var útfærsla stjórnkerfis fiskveiða talin fara gegn jafnræði og mannréttindum. Það er því í meira lagi langsótt að strandveiðikerfið, sem er í eðli sínu í sóknarmarki og sem sett var á til að bregðast við þessum úrskurði, skuli hafa verið spyrt við kvótakerfið.
Að lokum má vekja athygli á, að miðað við að 700 strandveiðibátar séu á sjó samtímis og hver bátur sé með fjögur færi er heildarfjöldi öngla í sjó hjá þessum flota á þeim dögum sem róið er um 10.000!! Það er álíka krókafjöldi og einn línubátur með 100 lóðir (25 bjóð) leggur í hverri lögn Það þarf alveg ótrúlega rökfærslu til að telja að þorskstofninum stafi hætta af slíkum önglafjölda með plastbeitum á öllu hafsvæðinu umhverfis Ísland.
Höfundur er veðurfræðingur.
