Í nýjustu Fiskifréttum birtist eftirfarandi
grein eftir Örn Pálsson:
„Ekki sér fyrir
endann á biðinni löngu
Kemur frumvarp
eða ekki?
fiskveiðistjórnarfrumvarpið veldur margvíslegum óþægindum, segir Örn Pálsson.
Frá því að sáttanefnd
Jóns Bjarnasonar sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra skilaði af sér í byrjun
þessa fiskveiðiárs hefur sjávarútvegurinn beðið eftir frumvarpi frá ráðherra. Aðilar
bjuggust flestir við að ekki tæki langan tíma að smíða frumvarpið þar sem búið
væri að marka leiðina með niðurstöðu sáttanefndarinnar.
Til dæmis var
þokkaleg sátt í nefndinni um að fara samningaleiðina sem fæli í sér
viðurkenningu á eignarhaldi þjóðarinnar á sjávarauðlindinni. Sérhverri útgerð
yrði þannig boðinn samningur til langs tíma um veiðirétt á grundvelli þeirra
hlutdeildar sem hún hefði, gegn því að afsala sér kröfu og öllu tilkalli til
eignarréttar á þeirri aflahlutdeild sem hún hefði áunnið sér gegnum árin. Þannig væri verið að uppfylla ákvæði í
stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar um „að fiskistofnarnir umhverfis landið
séu sameign þjóðarinnar. Langvinnum
deilum um eignarhaldið mundi þannig ljúka með „sátt meðal þjóðarinnar um
eignarhald, eins og segir í stefnuyfirlýsingunni.
Ekkert bólar á frumvarpinu
En nú rúmum sjö
mánuðum eftir að sáttanefndin skilaði af sér bólar ekkert á frumvarpinu. Engin frumdrög né drög hafa verið sýnd
hagsmunaaðilum til skoðunar.
Sú bið og
óvissa sem hér er orðin hefur leitt af sér margvísleg óþægindi fyrir
smábátaeigendur sem og aðra útgerðaraðila. Eins og komið hefur fram eru margar
útgerðir mjög skuldsettar. Lántökur voru í flestum tilvikum tilkomnar vegna
kaupa á aflaheimildum til að tryggja sér aukinn veiðirétt. Lánastofnanir og
lagasetningar, „beina brautin, knýja á um að lánin séu sett í ákveðið
afborgunarferli. Beðið er um upplýsingar um stöðu fyrirtækjanna og boðið upp á
endurnýjaða lánasamninga sem taki mið af henni. Undirritun slíks er í raun ekki
framkvæmanleg vegna óvissu um framtíð veiðiréttar hvers og eins. Þar við bætast alls kyns sögur um hinar og
þessar breytingar sem fyrirhugað sé að gera á lögum um stjórn fiskveiða. Vegna
þessa er óraunhæft að lánastofnannir fari fram á skuldbreytingar, þær þurfa að
sýna jafnt stórum sem smáum útgerðum skilning vegna þessa og er áframhaldandi
lánafrysting því óhjákvæmileg.
Samleið eiga
lánastofnanir hins vegar með útgerðaraðilum um knýja á um að ríkisstjórnin sýni
á spilin sem vista fyrirhugaðar breytingar á lögum um stjórn fiskveiða. Það
verður að fara að gerast.
Kvótabrasksstimpillinn
Að öðru þessu
tengt.
Það urðu
Landssambandi smábátaeigenda (LS) mikil vonbrigði þegar LÍÚ kúventi í afstöðu
sinni til framsals veiðiheimilda. Frá upphafi hafa útgerðarmenn haldið því fram
með réttu að ein meginforsendan fyrir hagkvæmni kvótakerfisins sé frjálst framsal
veiðiheimilda innan ársins. Eftir langa fjarveru frá sáttanefndarstarfinu mættu
þeir til fundar og snérust á sveif með Sjómannasambandinu í kröfu þess um að
þrengja reglur um framsal. Meðal röksemda fyrir afstöðu sinni er það að þvo af
sér kvótabrasksstimpilinn. Þannig sé
komið til móts við sjónarmið almennings sem hefur gagnrýnt að útgerðarmenn geti
haft tekjur af veiðiheimildum án þess að fara á sjó.
Tekjur af kvótaviðskiptum
LS hefur ávallt
verið þeirra skoðunar að hver sá sem fái úthlutaðar veiðiheimildum eigi að umbreyta
þeim í tekjur með veiðum. Telji hann sig hins vegar þurfa á meiri
veiðiheimildum að halda og geti fengið þær til afnota frá öðrum aðila sýni það
sig að hann sé tilbúinn greiða fyrir afnotin en hafi samt hagnað út úr
viðskiptunum.
Almenningi
gremst að andvirði viðskiptanna fari oft á tíðum ekki í að efla eigið fyrirtæki
heldur til að fjármagna eigin neyslu. Lái honum það hver sem vill. Meinbugurinn er því ekki framsalið sjálft
heldur nettófjárhæðin sem viðkomandi spilar úr til annarra nota en fyrir sitt
fyrirtæki.
Skattlagning kvótaviðskipta
Þar sem stjórn
fiskveiða byggist á kvótakerfi sem er háð því að engar skorður séu settar á
framsal veiðiheimilda innan ársins finnst mér eðlilegt að sérstakur
skattaflokkur verði virkjaður þannig að hærra hlutfall af nettótekjum vegna
viðskiptanna renni í ríkissjóð.
Hér með er
sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra hvattur til að afnema skorður við framsali
innan ársins. Með því yrði hagkvæmni stjórnkerfis fiskveiða meiri, aðilar gætu
skipt á veiðiheimildum án takmarkana, framboð mundi aukast og nýir aðilar ættu
greiðari aðgang að greininni. Síðast en ekki síst mundi ríkissjóður fá tekjur
af breytingunni.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Landssambands smábátaeigenda.
